Lazy loading (tənbəl yükləmə) veb inkişaf texnologiyalarında istifadəçi təcrübəsini yaxşılaşdırmaq və veb saytların performansını artırmaq üçün istifadə edilən bir optimizasiya texnikasıdır. Bu texnika sayəsində yalnız istifadəçinin dərhal baxdığı və ya aktiv şəkildə tələb etdiyi məlumatlar yüklənir. Daha dəqiq desək, səhifədə mövcud olan bütün məzmunun eyni anda yüklənməsi əvəzinə, yalnız istifadəçinin ekranında görünən və ya ehtiyac duyulan hissələr yüklənir, digər məzmun isə tələb əsasında sonradan yüklənir.

Bu yanaşma, xüsusilə böyük həcmli məlumatların və ağır məzmunların olduğu veb saytlar üçün ideal həll yoludur. Məsələn, şəkillər, videolar, uzun mətnlər və ya dinamik məzmunlu bölmələr yalnız istifadəçinin həmin hissəyə gəldiyi zaman yüklənərək, həm serverin resurslarına qənaət edir, həm də istifadəçi üçün daha sürətli və rəvan bir təcrübə təmin edir. Beləliklə, istifadəçi saytın tam yüklənməsini gözləmədən öz məqsədinə çatır.

Lazy loading texnikasının üstünlükləri arasında səhifənin ilkin yüklənmə sürətini artırmaq, internet trafikinə qənaət etmək və mobil istifadəçilər üçün daha optimallaşdırılmış təcrübə təqdim etmək var. Eyni zamanda, bu texnika saytın ümumi işləmə performansını artırır, çünki yalnız aktiv şəkildə tələb olunan resurslar serverdən alınır və istifadəçiyə çatdırılır. Nəticədə, resurslar yalnız lazımi vaxtda istifadə edilir və bu da həm server, həm də istifadəçi cihazlarının yüklənməsini azaldır.

Lazy loading, xüsusilə sonsuz gəzinti (infinite scrolling) olan saytlar, e-ticarət platformaları və media məzmunu ilə zəngin səhifələr üçün geniş istifadə olunur. Bu yanaşma ilə məzmun təkcə yüklənmək üçün daha az vaxt tələb etmir, həm də istifadəçinin saytın müxtəlif hissələrinə çatmaq üçün lazım olan əməliyyatlarını asanlaşdırır və daha intuitiv bir təcrübə təmin edir.

 

Lazy Loading Necə İşləyir?

Lazy loading, məzmunun yalnız istifadəçinin ehtiyacına əsasən yüklənməsini təmin edən ağıllı bir yanaşmadır. Bu texnika veb səhifənin performansını artırır və istifadəçi təcrübəsini yaxşılaşdırır. Prosesin əsas mərhələləri belədir:

  1. Başlanğıcda Yüngül Yükləmə
  • Səhifə ilk dəfə yükləndikdə yalnız istifadəçinin ekranında görünən məzmun elementləri (şəkillər, mətnlər və digər resurslar) yüklənir.
  • Ağır resurslar (məsələn, yüksək keyfiyyətli şəkillər və ya videolar) placeholder (yer tutucu) şəkillərlə əvəz olunur. Bu yer tutucular əsas məzmunun yerini saxlayır və vizual cəhətdən nizamlı görünüş yaradır.
  1. Məzmunun İzlənməsi
  • Intersection Observer API kimi texnologiyalar istifadə edilərək, istifadəçinin ekranında hansı elementlərin görünməyə başladığı izlənir.
  • İzləmə texnikası vasitəsilə istifadəçi görünüş dairəsinə daxil olan məzmun avtomatik olaraq yüklənir.
  • Bu yanaşma yalnız ekran içində olan və istifadəçiyə lazım olan məlumatları yükləməklə server resurslarına qənaət edir.
  1. Trigger (Tətik) Mexanizmi
  • İstifadəçi səhifəni aşağıya doğru fırlatdıqda və ya müəyyən bir bölməyə keçid etdikdə, həmin hissəyə aid olan məzmun tətiklənir və yükləmə başlayır.
  • Dinamik yükləmə prosesi istifadəçinin hərəkətlərinə uyğun olaraq məzmunun mərhələli şəkildə yüklənməsinə imkan yaradır.
  1. Dinamik Yükləmə
  • Yüklənməmiş resurslar yalnız istifadəçinin ehtiyac duyduğu anda yüklənir.
  • Bu metod yüksək həcmli məlumatların (məsələn, şəkillər, videolar və ya interaktiv qrafiklər) əvvəlcədən tam yüklənməsini gözləmək əvəzinə, onları tələb əsasında istifadəyə təqdim edir.
  • Dinamik yüklənən məzmun dərhal görünüşdə olur və bu, istifadəçi üçün daha rəvan təcrübə yaradır.

 

Lazy Loading Harada İstifadə Olunur?

Lazy loading, məlumatların və resursların yüklənməsini optimallaşdırmaq üçün müasir veb inkişafında geniş istifadə edilən bir texnikadır. Bu yanaşma, saytın daha sürətli yüklənməsi və istifadəçi təcrübəsinin yaxşılaşdırılması məqsədini daşıyır. Aşağıda lazy loading-in istifadə edildiyi əsas sahələri və onların üstünlüklərini ətraflı şəkildə təqdim edirik:

  1. Şəkillər

Şəkillər veb səhifələrdə çoxlu yer tutan əsas elementlərdən biridir. Ağır ölçülü şəkillərin dərhal yüklənməsi saytın performansını zəiflədir. Lazy loading bu problemi effektiv şəkildə həll edir:

  • E-ticarət saytları: Məhsul kataloqlarında yalnız istifadəçinin baxdığı şəkillər yüklənir. Beləliklə, hər bölmə üçün şəkillərin ayrıca yüklənməsi resurslardan qənaət edir və səhifə daha sürətli açılır.
  • Foto qalereyalar: Böyük həcmli şəkil kolleksiyalarında yalnız istifadəçinin ekranda görəcəyi şəkillər yüklənir. Digər şəkillər isə səhifədə irəlilədikcə yüklənir.
  1. Videolar

Videolar, şəkillərə nisbətən daha çox resurs tələb edir və səhifənin yüklənmə sürətinə ciddi təsir göstərə bilər. Lazy loading sayəsində:

  • Dinamik video yüklənməsi: Videolar yalnız istifadəçi “oynat” düyməsini sıxdıqda yüklənir.
  • Video paylaşım platformaları: YouTube, Vimeo kimi platformalarda videolar yalnız izləyicinin baxdığı hissəyə əsasən yüklənir. Bu yanaşma həm istifadəçi trafikinə qənaət edir, həm də server resurslarını optimallaşdırır.
  1. JavaScript və CSS Faylları

Saytın iş funksiyaları üçün lazım olan, lakin ilk baxışda ehtiyac duyulmayan JavaScript və CSS fayllarının yüklənməsi təxirə salına bilər:

  • Yüngül səhifə yüklənməsi: Sayt yalnız ilkin görünüş üçün vacib olan faylları yükləyir, digər skriptlər isə istifadəçi tələbinə uyğun olaraq təqdim edilir.
  • Dinamik funksionallıq: Bu texnika veb səhifənin interaktivliyini azaldan yükləmə gecikmələrinin qarşısını alır.
  1. İnfinite Scroll (Sonsuz Gəzinti)

Sosial media platformaları və bloglar üçün ideal olan bu texnika istifadəçinin səhifədə aşağı doğru hərəkət etdikcə yeni məzmunun yüklənməsinə imkan verir:

  • Sosial media: Twitter, Instagram və Facebook kimi platformalar məzmunu dinamik olaraq təqdim edir. İstifadəçi yuxarı və ya aşağı sürüşdükcə yalnız baxdığı hissələr yüklənir.
  • Bloqlar və xəbər saytları: Məqalələr mərhələli şəkildə göstərilir, beləliklə, həm səhifə sürəti artır, həm də istifadəçi təcrübəsi yaxşılaşır.
  1. SPA (Single Page Applications)

Tək səhifəli tətbiqlərdə (SPA) hər bölmənin məzmunu əvvəlcədən yüklənməz. Bunun əvəzinə:

  • Dinamik məzmun təqdimatı: İstifadəçi bir hissəyə keçdikdə, həmin bölmənin məzmunu dərhal yüklənir.
  • Performansın artırılması: Hər dəfə tam səhifənin yüklənməsinə ehtiyac qalmır, bu da istifadəçi cihazlarının resurslarına qənaət edir.
  1. Məlumat Bazası Tətbiqləri

Böyük həcmli məlumatlarla işləyən platformalarda yalnız tələb olunan məlumatların yüklənməsi daha ağıllı bir yanaşmadır:

  • Real vaxt analitikası: Dashboard-lar yalnız istifadəçinin baxdığı statistik məlumatları göstərir, digər məlumatlar isə tələblə yüklənir.
  • Proseslərin sürətlənməsi: Lazımsız məlumatların ötürülməsi qarşısını alınır və nəticədə resurslar optimallaşdırılır.

 

Lazy Loading-in Faydaları

  • Lazy loading texnologiyası istifadəçi təcrübəsini yaxşılaşdırmaq və sayt performansını artırmaq üçün geniş şəkildə tətbiq olunur. Aşağıda lazy loading-in əsas üstünlükləri ətraflı şəkildə izah edilir:
  • 1. Performansın Artırılması
  • Lazy loading yalnız istifadəçinin dərhal baxdığı və ya tələb etdiyi məzmunu yükləyir. Bu yanaşma saytın yüklənmə sürətini artırır və xüsusilə yavaş internet bağlantısına malik istifadəçilər üçün böyük üstünlük yaradır. İlk yüklənmə müddətinin azalması istifadəçilərə daha sürətli və problemsiz təcrübə təqdim edir.
  • 2. Bant Genişliyinə Qənaət
  • Saytın yalnız lazım olan hissələrinin yüklənməsi internet trafikinə böyük qənaət edir. Bu xüsusilə mobil cihaz istifadəçiləri üçün əhəmiyyətlidir, çünki məhdud internet paketlərindən daha səmərəli istifadə imkanı verir. Ağır resurslar, məsələn, videolar və şəkillər, yalnız istifadəçi onları gördüyü zaman yüklənir.
  • 3. SEO Üstünlükləri
  • Yüklənmə sürəti SEO-da əsas amillərdən biridir. Lazy loading tətbiq edən saytlar daha sürətli yükləndiyi üçün axtarış motorlarında üstünlük qazanır. İstifadəçi təcrübəsinin yaxşılaşdırılması nəticəsində səhifədə qalma müddəti artır və istifadəçilər saytı tez tərk etmir, bu da SEO üçün əlavə müsbət təsir göstərir.
  • 4. İstifadəçi Təcrübəsinin Təkmilləşdirilməsi
  • Daha sürətli yüklənən məzmun sayəsində istifadəçilər gözləmə ehtiyacı duymadan məzmundan faydalana bilirlər. Xüsusilə sonsuz gəzinti (infinite scroll) funksiyası olan səhifələrdə və uzun məzmunlarda axıcı və intuitiv təcrübə təmin edir.
  • 5. Resursların Effektiv İstifadəsi
  • Lazy loading ilə yalnız tələb olunan resurslar yükləndiyindən server yükü azalır. Bu, həm kiçik, həm də böyük saytlar üçün server xərclərini azaldır və mövcud resursların daha səmərəli istifadəsinə imkan verir.